Trzeci i piąty apostoł

Kontynuacja dyskusji na dawnej platformie interaktywnej "Malowidła chwrszaczańskie"
maciej
Posty: 309
Rejestracja: 12 lut 2009, 15:15

Trzeci i piąty apostoł

Post autor: maciej »

Zagadka trzeciego apostoła (A3)

Większość spośród podziwiających chwarszczańskie polichromie postrzega postać trzeciego apostoła tak, jak tego sobie zapewne życzyli dziewiętnasowieczni konserwatorzy: z szerokim czołem, z odsłoniętym lewym uchem, zwróconego w stronę przeciwną niż prezbiterium. W tym samym kierunku zwrócone jest lewe przedramię, a jego palec wskazuje prawdopodobnie księgę, dziś ukrytą za balustradą dobudowanej w XIX wieku empory. O takim zamyśle rekonstrukcyjnym świadczy przede wszystkim dobrze zaznaczone lewe ucho oraz broda z obu stron zasłaniająca szyję - nienaturalne wygiętą. Taki skręt pasuje raczej do malarstwa okresu manieryzmu niż hieratyczności i elegancji widocznych u większości pozostałych postaci. Tworzy kompozycyjny dysonans.
Szczęśliwie prace konserwatorskie, przeprowadzone w 1996 roku, doprowadziły nie tylko do usunięcia warstwy pobiały, ale również częściowego zmycia przemalowań. Lewe ucho stało się mniej wyraźne, podobnie jak zewnętrzne rejony brody.
Ponieważ nie mam dostępu do dobrego zdjęcia tego apostoła pokazującego stan po renowacji dziewiętnastowiecznej, zaprezentowałem zdjęcie słabszej jakości, obok zaś moją rekonstrukcję stanu sprzed drugiej wojny światowej oraz zdjęcie z aktualnym wyglądem (po zmyciu pobiały).
Stan przed drugą wojną światową
Stan przed drugą wojną światową
Rekonstrukcja dziewiętnastowiecznej renowacji
Rekonstrukcja dziewiętnastowiecznej renowacji
Stan po zmyciu pobiały w 1996 roku
Stan po zmyciu pobiały w 1996 roku
Uważne spojrzenie może dostrzec coś niezwykłego. W pierwszym momencie może być to wrażenie trojga oczu - to trzecie w miejscu dotychczas narzucającego swą obecność lewego ucha. Ale chodzi tu raczej o zamianę miejsca, w którym znajduje się ucho, z lewej, na prawą stronę głowy apostoła. Równocześnie można dostrzec zarys szyi w miejscu części brody, dotychczas ją zasłaniającej. Odniosłem wrażenie, że trzeci apostoł zwrócony jest w przeciwną stronę, czyli ku prezbiterium, i że od tego momentu również wszystkie pozostałe elementy powróciły na właściwe miejsca. Apostoł stylistycznie upodobnił się do pozostałych postaci. By się przekonać o prawdziwości tego spostrzeżenia, zrobiłem wstępny, bardzo szkicowy rysunek apostoła, tak właśnie przedstawionego.
Wstępny szkic odmiennej koncepcji wyglądu apostoła
Wstępny szkic odmiennej koncepcji wyglądu apostoła
Efekt wydał mi się na tyle obiecujący, że wykonałem następną wersję, tym razem nawiązującą do śladowo widocznych linii oraz zmniejszyłem wyrazistość niektórych ciemnych miejsc, sugerujących „dziewiętnastowieczny” układ twarzy świętego. Apostoł ma, po tej próbie amatorskiej rekonstrukcji, ucho o zatartych, niewyraźnych konturach po swojej prawej stronie, przesunięte położenie ust, trochę niedookreślony kształt nosa i podobnie lewego oka, broda zajmuje zdecydowanie mniejszą powierzchnię, odsłoniając harmonijnie ukształtowaną szyję.
Rekonstrukcja pierwotnego wyglądu na podstawie interpretacji istniejących linii
Rekonstrukcja pierwotnego wyglądu na podstawie interpretacji istniejących linii
Myślę, że udało sie w ten sposób odkryć zasadniczą pomyłkę rekonstrukcyjną.

Zagadka piątego apostoła (A5)

Znalezione błędy dziewiętnastowiecznych konserwatorów i zatrzeżenia przedwojennych niemieckich historyków sztuki spowodowały poszukiwanie innych miejsc z możliwymi błędami popełnionymi podczas renowacji.
Moją uwagę przciągnęło przede wszystkim przedstawienie piątego apostoła (A5): zbyt krótki nos i skrócona cała twarz, przypominająca w pewnym stopniu niektóre przedstawienia Sokratesa. Coś tu wyraźnie nie gra.
Piiąty apostoł - stan po renowacji w 1898 roku
Piiąty apostoł - stan po renowacji w 1898 roku
Wyobrażenie Sokratesa
Wyobrażenie Sokratesa
Po zmniejszeniu intensywnego brązu linii dołu nosa, ust i wąsów dostrzegłem ciekawy fałd brody w niewielkiej odległości od ust, przypominający jakby drugie, położone niżej wąsy. A jeśli to właśnie są właściwe wąsy, a usta powinny znaleźć się dopiero pod nimi? Dla sprawdzenia tej hipotezy zrobiłem prosty szkic rekonstrukcyjny. Nos przedłużyłem do linii dotąd tworzącej usta, usta zaś obniżyłem poniżej nowej linii wąsów.
Piąty apostoł - próba innej koncepcji wyglądu
Piąty apostoł - próba innej koncepcji wyglądu
Efekt chyba dość jednoznacznie wykazał prawdziwość mojej hipotezy.

Wnioski

Nie wiem kto był autorem dziewiętnastowiecznej renowacji chwarszczańskich polichromii, ale musiał być to człowiek o rozbudowanej wyobraźni. Cała sytuacja zaś przypomina mi wydarzenie z 2012 roku. Pewna staruszka z Hiszpanii postanowiła odnowić XIX wieczny fresk z przedstawieniem Chrystusa, znajdujący się w kościele Santuario de Misericordia w miejscowości Borja. Efekt nazwany został Jeżusem. Myślę, że nie obraziłem staruszki z Hiszpanii porównując ją do konserwatorów, którzy przed 1898 rokiem zajęli się renowacją polichromii chwarszczańskich.
Jezus z Borji - Jeżus
Jezus z Borji - Jeżus
maciej
Posty: 309
Rejestracja: 12 lut 2009, 15:15

Re: Trzeci i piąty apostoł

Post autor: maciej »

Być może dobrze lepiej przybliżą zagadnienie dwa animowane gify, które przygotowałem w międzyczasie.
Obrazek Obrazek
ODPOWIEDZ