Szlak Templariuszy

Wielką okazją rekonstrukcyjną jest według mnie możliwość bliskiego przyjrzenia się oryginalnym naczyniom saraceńskim z XII wieku podczas zwiedzania wystawy "Zakony rycerskie. Historia i współczesność" w Bielsku-Białej.

Punkt wyjścia:
1. Dwie misy muzułmańskie pochodzące ze zbiorów Muzeum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu;
2. Pochodzenie - państwa krzyżowców lub najbliższa okolica
3. Czas wykonania - XII wiek
4. Mniejsza misa do po prostu czarka do picia wody. Oblana turkusowym szkliwem, dziś matowym, choć może być to wynikiem erozji szkła. Szkliwo nie oblewa stopki. Stopka prawdopodobnie tworzy kołnierz (ma zagłębienie od spodu). Na szkliwie proste wzory z ciemnego szkliwa. Na dnie naczynia szkliwo tworzy grubszą warstwę lub ma barwę o bardziej błękitnym odcieniu.



5. Rant większej misy, o bardziej skomplikowanym kształcie, jest skierowany do wewnątrz, co utrudniałoby bezpośrednie picie. Nie jest to więc czarka lecz misa na płyny. Pokryta jest podobnym jak w poprzednim naczyniu turkusowym szkliwem. Posiada jednak bardziej skomplikowany linearny wzór z czarnego szkliwa.



Pytanie - do czego dokładnie mogła służyć? Czy znamy jakieś analogie?

Próby rekonstrukcji.
Na razie zacząłem od czarki. Próba zakończona pewnym sukcesem jeśli chodzi o pierwszy etap - kształt. Mimo to będę kontynuował jego powtarzalność i dokładniejsze odwzorowywanie oryginału. Po wstępnym wypaleniu nastąpią próby ze szkliwem.



Pozdrawiam
Maciej

może skierować pytanie do autora:



trochę wykopalisk p. Miriam z Ramli (Early Islamic period)



cum ave

No to skierujmy

Dzięki za rysunek. Do czego naprawdę służyła druga misa? Jest większa od czarki - może z niej zaczerpywano i rozlewano wodę do czarek?

Pozdrawiam
Maciej

Po internetowej kwerendzie utwierdzam się coraz bardziej w myśli, że większa z czarek była raczej misą, z której płyny zaczerpywano a nie pito z niej bezpośrednio. Świadczy o tym wielkość naczynia, ale przede wszystkim budowa rantu zabezpieczającego przed wylewem płynu - nieergonomiczna jeśli naczynie miałoby służyć do picia ustami.
Analogiczne naczynia nazywane fachowo czarkami (czarami) bądź pucharami - mają rant bezpośrednie picie umożliwiający. Z naszego naczynia zaczerpywano a nie pito. Służyć do tego mogła łyżka lub inne narzędzie.
Stąd wynika moja propozycja by wbrew nazewnictwu użytemu na wystawie nazywać czarkę misą.
Mniejsza czarka ma wiele analogii powstałych zarówno w tym samym czasie i miejscu jak i w kręgu o wiele szerszym.
Poniżej czarka z muzeum w Kairze (http://users.stlcc.edu/mfuller/gayerglazed.html):

Kultura arabska odegrała potężną rolę przekazywaniu wiedzy, przy okazji ją wzbogacając.
Tu akurat nie chodzi o zdobycze starożytności lecz o Chiny. Oto chińska czarka z X-XII wieku:

Arabowie utrzymywali kontakty handlowe z cywilizacją chińską. Ośrodkiem ceramiki stał się północny Iran, w którym próbowano wykonywać naczynia nawiązujące do chińskich. Oto pochodzące stamtąd naczynie z XII-XIII wieku:

Być może gdyby nie znano ceramiki chińskiej jej wzory i tak dotarłyby do świata arabskiego przez innych pośredników . Oto rysunek przedstawiający Hulagu pijącego z czarki typu chińskiego:

Mimo, że nie wszystkie ośrodki garncarstwa osiągały tak wysoki poziom, to jednak arabska ceramika jest godna podziwu:

Przy okazji naczynie, które przypomina naszą misę lecz bez skierowanego do środka rantu:

I ciekawe naczynie sferyczne z Iranu (XII-XIII w.), którego przeznaczenie nie zostało przez badaczy odgadnięte (przypuszcza się, że to naczynie na monety) - ale właśnie możemy mieć do czynienia z naczyniem, którego zawartość zaczerpywano a sferyczne ściany mogły zapobiegać większemu parowaniu płynów.

I jeszcze jedno naczynie przypominające typ, nad którym pracuję i opisuję w temacie "garncarstwo":


Na początku wspomniałem o przekazywaniu wiedzy, a nie tylko jej czerpaniu z innych wzorów. Poprzez krąg kultury hiszpańsko-arabskiej, przez wyspę Majorkę do Włoch docierała ceramika, którą tamże próbowano naśladować. Tak właśnie powstała mojolika - oto przykład z XIV wieku:

Inna droga arabskiej ceramiki do Europy to Cypr. Przykład ceramiki z przedstawieniem krzyżowca:


Postaram się teraz zgłębić technologię i opisać rezultaty

Pozdrawiam
Maciej

Wczoraj i częściowo dziś (dotoczenie stopek) zmierzyłem się z tematem większej misy. Zadowolony jestem (choć to pojęcie względne) dopiero z trzeciej - czyli tej najbliższej na zdjęciach. W tym momencie trwa dosuszanie, potem czeka je wypał na tak zwany biskwit (wstępne wypalenie przed szkliwieniem) i właściwe zdobienie szkliwem.


Obserwacja ceramiki muzułmańskiej tego czasu i miejsca pozwala wyodrębnić trzy formy zdobienia: modelunek (płaskorzeźba):


sgraffiti (czerep naczynia pokrywa się ciemną angobą, czyli kolorową glinką, po wstępnym wypaleniu następuje polanie czerepu rozwodnionym szkliwem, po jego podsuszeniu ryje się w szkliwie rysunek, odsłaniając w ten sposób ciemniejszą angobę, w końcu następuje wypalenie końcowe). W wyniku procesu powstaje coś takiego:


lub takiego:


Trzeci sposób to płaskie szkliwienie różnokolorowymi szkliwami.

Pozdrawiam
Maciej

Poszkliwiłem moje czarki-misy. Efekt nie jest taki, jakiego bym sobie życzył. Najpiękniejsze jest to, że już w trakcie wypalania uświadomiłem sobie jaki może być efekt i się sprawdziło. Rysunki na czerepach są nieprecyzyjne, ciemne szkliwo się rozlało. Błąd ma proste wytłumaczenie i postaram się go wyeliminować następnym razem: nie powinienem malować ciemnym szkliwem na jaśniejszym. Turkusowe jest prześwitujące i powinno oblewać ciemniejsze. Ale to i tak byłoby założenie błędne.
Rysynki powinny być wykonane angobą (barwną glinką) na niewypalonym czerepie, potem oblane półprzezroczystym szkliwem turkusowym. Przewiduję, że nie byłoby takich trudności w rysowaniu wzorów i nic nie małoby się prawa rozlać. A oto efekty:



Pozdrawiam
Maciej

PS. Od 1 czerwca Garncarz Maciej - rozpocząłem działalność oficjalnie. Stąd mój brak czasu na odpowiedzi, za co wszystkich przepraszam

Po dość długim czasie, podczas którego sporo się wydarzyło, a mało było pisane - czas na małe podsumowanie:

1. Drugie podejście do tematu rekonstrukcji drugiej z mis (tej bogaciej zdobionej) okazało się bliższe oryginałowi, choć po otrzymaniu od Sławka dobrych zdjęć widzę, że czekają mnie jeszcze następne próby.
Oto oryginał:

...a oto rekonstrukcja:


2. Na pytanie z pierwszego wpisu o to, czy są znane analogie, można odpowiedzieć, że owszem - i to całkiem sporo. Zarówno z XII jak XIII, czy też z początku XIV wieku, zarówno z Syrii jak i z Iranu, na przykład z ośrodka garncarskiego w Kaszan (Kashan), do dziś, jak w średniowieczu, słynnego z wyrobów garncarskich i dywanów.
Przykłady z Iranu, z końca XIII - początku XIV wieku:



Ostatni z powyższych przykładów pochodzi z tego samego okresu lecz z Syrii, z Damaszku.
Poza pierwszym zdjęciem - pozostałe z powyższych pochodzą ze strony Ashmolean Museum (http://jameelstaging.ashmolean.org)

Największe jednak zaskoczenie spotkało mnie na stronie Anavian Gallery (http://www.anaviangallery.com). Zobaczyłem misę, która na pierwszy rzut oka wydała mi się bliżniaczką misy toruńskiej. Póżniej zauważyłem drobne różnice, lecz wrażenie podobieństwa pozostało. Tu jednak jest różnica w opisie pochodzenia - nie z Syrii pochodzi, lecz z Kashan w Iranie, z końca XII lub początku XIII wieku.


Na tym na razie zakończę temat. Natomiast nowe rekonstrukcje średniowiecznej ceramiki muzułmańskiej znajdą się już w oddzielnym temacie.

Pozdrawiam
Maciej